خلاصه کتاب
روان درمانی و مشاوره گروهی-قسمت 2
فصل6
ترکیب و تشکیل گروه
تنها داشتن اطلاعات و علم فراوان برای شروع یک گروه درمانی کافی نیست.یک درمانگر باید بتواند و بداند چطور گروه خود را تدارک کند و آن را با موفقیت به حرکت درآورد.یعنی موفقیت یا شکست یک گروه تا حد زیادی در گرو این است که درمانگر تا چه حد در تدارک آن مسلط و موفق باشد.عوامل بیشماری در سرنوشت یک گروه مؤثرند که مهمترین عوامل عبارتند از:تعین هدفها،ترکیب گروه،انتخاب مراجعان،محیط درمان،کمک-درمانی،درمانگری،اندازه گروه،و بالاخره مدت،فراوانی و عمر گروه است
هدف در روان درمانی گروهی
برای تعیین هدف دو راه عمده وجود دارد.یکی یکی اینکه درمانگر میداند چه میخواهد بکند ،که در این صورت فقط کسانی را که مناسب گروه او هستند برای کار خود میپذیرند.مثل درمانگری که فقط با گروههای خانوادگی و روی مسائل خانواده کار میکند.دوم اینکه مشاور یا درمانگر در چهارچوب یک نهاد یا سازمان مشخص اجتماعی مپلا مدرسه کار میکند.در اینصورت اولین کار او این است که دریابد تشکیل چه نوع گروههایی مورد نیاز مراجعان مشخص او،در چهارچوب این سازمان است.
علاوه بر دانش آموزان یا دانشجویان،میتوان از معلمان،مدیران،والدین و همچنین اطلاعاتی که در کارنامه و پرونده های دانش آموزان موجود است،به عنوان دیگر منابع با ارزش برای تعیین نوع و هدف گروههای مورد نیاز استفاده کرد.
عده ای هدفهای مشاوره گروهی را به دو مقوله تقسیم میکنند که عبارتند از هدفهای کلی و هدفهای فردی.هدفهای کلی به عمومی گروه و دلایل عمده تشکیل گروه اطلاق میشود.هدفهای فردی به تک تک اعضا و زندگی خصوصی ایشان مربوط است.هدفهای کلی گروه میتواند کم و بیش از گروهی به گروهی و از درمانگری به درمانگر دیگر متفاوت باشد
انتخاب اعضا
تناسب اعضا با نوع گروهی که تشکیل میشود حائز اهمیت است.لذا مسئله انتخاب اعضا مناسب برای گروه را باید بسیار جدی تلقی کرد.مهمترین عوامل مؤثر در انتخاب اعضا،عبارتند از هدف گروه،ساخت و روش کار گروه،شخص درمانگر و آمادگی و تجربه او،وبالاخره تناسب اعضایبا گروه است.انتخاب اعضا برای بعضی گروهها اصلا مسئله ای نیست.از جمله این قبیل گروهها از گروههایی میتوان نام برد که برای معتادان یا اشخاص چاق تشکیل میگردد.این گروهها دارای هدف صددرصد مشخصی هستند و اعضای مشخصی را به عضویت میپذیرند.در مورد گروههای مشاوره ای،درمانی و فعالیت که وصف آنها قبلا آمد،و بطور خلاصه گروههایی که کم و بیش هدف گروههای فوق الذکر را دنبال میکند،انتخاب اعضا باید بادقت بسیار توأم باشد.
معیارهای نپذیرفتن در گروه
بعضی بیماران بنابه وضع روانی آنها،اعضای خوبی برای گروههای مورد نظر ما نیستند.علت شکست آنها هم بیشتر در این است که نمیتوانند از عهده وظایف اولیه ای که گروه به آنان محول میکند،برآیند.بعضی از بیماران که اختلال آنها به مرحله مرضی نرسیده است،میتوانند در گروههای درمانی و رشد شرکت داشته باشند.از جمله مراجعانی که نمی باید در گروه-درمانی پویا پذیرفته شوند عبارتند از بیماران پارانوئیدی،کسانی که خیلی خود-محور بین و خودشیفته هستند،بیماران هیپوکندریائی،کسانی که میل به خود کشی دارند،معتادان به مواد مخدر و الکل،روان پریش ها،آنها که دارای جامعه-مرضی هستند،و بالاخره بیمارانی که دارای آسیب های مغزی میباشند.در امر انتخاب اعضا برای گروه،یکی از عواملی که باید در نظر داشت این است که از شرکت اعضائی که احتمال ترک زودرس آنها میرود،خودداری کرد
معیار پذیرش
معیار پذیرش بسیار پیچیده تر از معیار نپذیرفتن است.بی شک مهمترین معیار پذیرش،((انگیزه))مراجع برای شرکت در درمان بطور کلی و در گروه درمانی بطور اخص است و مراجعانی که به علت فشار دیگران،از قبیل والدین،معلمان و... آن در گروه شرکت کنند،اعضای مناسبی نخواهند بود.
دو نکته دیگر که در امر پذیرش باید در نظر گرفت،عبارت است از نخست اینکه در انتخاب هر عضو،احساس و نظر شخصی درمانگر نسبت به مراجع مهم است.اگر درمانگری نسبت به مراجعی احساس شدید ناخوشایندی و بی علاقگی میکند،بهتر است او را به درمانگر دیگری ارجاع دهد.
ترکیب گروه
ترکیب گروه با انتخاب اعضا متفاوت است.در انتخاب،تمرکز بیشتر روی نپذیرفتن یا قبول افراد بنابر معیار فردی است.در ترکیب گروه نظر بر این است چه ترکیبی از چه افرادی میتواند تشکیل یک گروه موفق را بدهد.
برای دست یافتن به یک ترکیب مثمرثمر،تلاس بسیاری صورت گرفته است.از جمله اینکه سعی شده افراد را بنا به یک تشخیص و طبقه بندی مرضی در یک گروه قرار دهند.دیگر اینکه از آزمونهای روانی گوناگون برای این کار استفراده شده است.ولی هیچیک از این راهها چندان موفق نبوده است.در اینجا مختصرا از چند عامل مهم در ترکیب گروه نقش عمده ای بازی می کنند،صحبت میکنیم.
تجانس و عدم تجانس
قبلا به مسئله تجانس و عدم تجانس در گروه،تحت عنوان گروه همدرد و گروه مورد-مدار اشاره شد.آنچه مسلم است این است که تجانس اعضا یا عدم تجانس آنها،در وضع گروه اثر قاطعی دارد.همگنی یا عدم همکنی در بین اعضای گروه دارای محاسن و معایب خاص خویش است.همگنی و تجانس اعضا با هم مسلما دو حسن بخوردار است.یکی اینکه همبستگی بین اعضای گروه را تسهیل میکند،ودیگری اینکه امکان همانند سازی را افزایش میدهد.از سوی دیگر ناهمکنی اعضای یک گروه ای حسن را دارد که به علت فراهم کردن امکانات تماس با اشخاص گوناگون،برای اعضای آ« توام با تجربیات پر بارتری بوده و یادگیریهای بیشتری به همراه خواهد داشت.
فصل7
مقدمه
توابخشی روند اعاده وتجدید قوای مراجع معلول است تا به حداکثر سودمندی برای خویش وجامعه برسد.اکثرانها اگربه کارمناسب بپردازندمیتوانند زندگی سادهوپرسعادتی داشته باشند.این قبیل برنامه هاکه حدودا از سال 1918اغازشدبه مراجعان کمک میکند تا براتکای خود به دیگران غلبه کرده وبه جامعه خدمت کند .این برنامه هابه مراجعان کمک میکند تابه ارضای شخصی ناشی از کار مفیدواستقلال اجتماعی واقتصادی دست پیدا کنند.قوانین توانبخشی شامل کل افرادی است که صدمه دیده اند‘یعنی کل افرادی که معلولیت جسمی یا روانی دارندحتی کسانی که دارای معلولیت اجتماعی یافرهنگی انداز قبیل کسانی که تازه اززندان ازاد شده اند
مزایای گروه برای معلولین جسمی
1اشخاص شدیدامعلول طرف کمک هستندوامکان کمک به دیگران به انها کمتر داده میشود این محرومیت دردرازمدت مخرب است برای جلوگیری ازاین تخریب بهتر است تعامل گروهی صورت گیرد.
2افراد معلول عموما منزوی ویامتکی به اعضای خانواده اند.اما گروه فضای امنی رافراهم کرده که انها باملاقات باافراددیگرروابط اجتماعی خود را بالابرند
3گروه برای کسانی که نمی تواننددریک رابطه دونفره احساسات خود را بیان کنندفضایامن تری فراهم کرده است.گاه سایراعضاگروه میتوانندبیانگراحساسات انان باشندوبدین وسیله به انها احساس امنیت بدهد
4بعضی ازمعلولین تصورمیکنندمشکل انهاقابل حل نیست وبا گفتن عبارتی نظیرتوجای من نیستی ووضع یک معلول رانمی دانی دلیل تراشی می کنند درگروه با کسانی مواجه میشوند که دروصفی مشابه خود هستندلزا سدروانی انهادرمقابل بهتر عمل کردن نمیشکند
5-اگر معلول خواستار تطابق یبشتری بادیگران باشد بهبود مهارت های ارتباط ضروری است .برای حفظ رابطه بادیگران ودریافت کمک برای ارضای نیازهای بین الاشخاص لازم است که بتوان نیازهای خود رابه صورت کلامی ابراز کرد.گروهدرمانی برای رشدمهارت های واجد ارزش فراوان است
هدف
وظیفه ی مشاورروشن کردن هدف برای گروه است.هدفی که مبهم نباشدوروشن باشد-انتظارات مراجعان ازیکدیگربایددرحدمنظوره باشد
انتخاب اعضا
نبایدافرادی که ناتوانایی های متفاوتی دارند درگروه های یکی قرار داد.بعید است شرکت دادن فردی که ناراحتی شنوایی داردبافردی که ازنظر عقلی مشکل دارد درگروهی که هیچ یک ازاین مشکلات راندارند معقول باشد.نکته ی مهم این است که فرد معلول بایداحتمال طولانی بودن یاحتی دائمی بودن معلولیت خودرا بپذیرددرغیر این صورت ازگروه برخوردارنمی شود وموردسرزنش دیگر اعضای گروه قرار می گیرد
اندازه ی وطول جلسات
6تا9نفراندازه ی گروه مناسب است پذیرش 2نفراضافی نیز توصیه می شود طول جلسات بسته به میزان تحمل جسمانی طول کل درمان ومحیط وشرایط درمانی مراجعان دارد معمولا طول هرجلسه حد اکثر 2ساعت است البته شرایت بیمارستان وغیره ان هم باید درنظرگرفت
اماده سازی برای تشکیل گروه
1اتاق:اتاق بایدطوری باشدکه9نفرباصندلی چرخداردران جابگیرندوچنانچه 1نفر با تخت به جلسه امد فضای کافی وجود داشته باشدوجابه جاشدن دران راحت باشد.اگر محل گروه درمانی بیمارستان باشدباید امکان شرکت اعضا باتخت به حالت تقریبا ایستاده وحالت مشابه ان فراهم باشد.اگرلازم باشد یکی از اعضای گروه جلسه را ترک کند باید بدون جابجا کردن سایرین اورا ازاتاق خارج کرد
2ارسال یادداشت:باید برای تمام اشخاص یا بخشهای مربوطه ازجمله کسانی که باید بیماررابه گروه بیاورند یادداشت فرستاد علت بیشترغیبت ها مطلع نبودن پرسنل بیمارستانیا نزدیکان بیمار از برنامه شرکت او درگروه درمانی است
3تجدید قوا(تنفس)
-4مراقب
برای گروه درمانی با معلولین گاه ممکن است به وجودیک مراقب نیازباشد.ممکن است حضورمراقب دراتاق مشاورچندان مناسب نباشد.اما حضوراودراتاق مجاور یا اتاقی در دسترس بسیار خوب است
-5الویت گروه
رهبری
رهبری گروه اغلب به تنهایی ویا بایک دستیار(یاردرمانگر)گروه رااداره میکنند درمانگری که گروه رابه تنهایی اداره میکندبایدکارازموده باشد درگروهی که توسط دو درمانگراداره میشوند 1مسئولیت ها سبک تراست2 وجود تماس چشمی بادودرمانگر3در صورت غیبت یکی دیگری وجوددارد4وجود الگویی برای ارتباط اگریاردرمانگرزن ومردباشند برای گروه های مختلط بهتراست وبه حل وطرح تعارضات مربوط به این دو نقش کمک میکند.حظوراستاد ناظر یاظبط کننده ی جلسات برای اموزش ومشاهدات شخصی مفید است.
فنون ومحتوای کار گروه
مراحل کارگروه درمانی
1ارزیابی کردن2حل مشکل3پایان کاریا ارجاع
محتوای گروه راهدف ان مشخص میکند.کشش اعضا برای طرح مطالب بی جاباید تضعیف شود حالت دفاعی متداول گروه عنوان کردن بی پایان مشکلات است .مشکلاتی که شایدواقعی هم نباشند.کشش مشکلات وزیادی انهاممکن است رهبر گروه راازپادراوردوکنترل گروه ازدست اوخرج شود.مثلا‘اگر هدف گروه ارزیابی موفقیت در شغل باشدبحث درمورد تعارضات خانوادگی بیجا است.رویه ی واقعیت محورانه وتمرکز درزمان حال ازهمهسازنده تروپویاتراست.تنوعفنون مورد استفاده بستگی به خلاقیت رهبر گروه دارد.فن عمده ی گروه های مشاوره ای گفتگو است.استفاده ازسایرفنون گروه را غنی ترمیکند.نقش بازی روش فوق الاده ای است.که مطالب موردبحث رامملوس میکند.
مشاوره باعقب ماندگان ذهنی
درمشاوره باعقب ماندگان ذهنی ازهمان اصول ونظریه های افراد عادی استفاده می شودبااین تفاوت که وضع خواص این افراد بایدمدنظرباشد
فصل8
بازی درمانی گروهی
روان درمانی درموردکودکان تاثیربیشتری دارد. کودکان نمی توانند مانند بزرگسالانهنگامی در گروهی احساس خطروناراحتی میکنندان راترک کنند پس ما باید اعضای گروه کودکان رابه درستی انتخاب کنیم درغیر این صورت تاثیرات مخربی برروی کودکان ایجاد میکندگروه بازی درمانی مستلزم طرح ریزی خاص وساختمانی پیچیده است.مثلا یک کودک شکست خورده ازخواهران وبرادران خودوقتی درگروهی توام بارقابت قرار میگیرداحساس عجز خواهدکرد.گروه درمانی باید شامل کودکانی باشدکه مریضی غیر مشابه ای دارند.در ترکیب گروه سن وجنسیت دارای اهمیت است دختر وپسرهاقبل ازسن مدرسه درگروه هایی باهم وبچه های مدرسهای را تفکیک جنسیت کردتعداد کودکان گروه بازی درمانی نباید بیش از 5نفرباشند.
اهداف وفنون
هدف گروه درمانی مانندهرنوع درمان دیگری ایجادتغییرات شخصیتی بادوام است نتیجه ی نهایی یک(خود)تقویت شده یک (فراخود)اصلاح شده ویک تصویر نفس غنی ترشده است عوامل تصحیحی درتمام روان درمانی های مشابه است.تاثیر یک روش خواص درمانی بستگی داردبه اینکه این عوامل وعناصر چه طور مورد استفاده قرار گیرد.درارزشیابی هرروش بایدبه این سوالات پاسخ داد.
1-به رابطه درمانی کمک میکند؟2-برون ریزی را تصحیح یا کند میکند؟3-موید یاسد بصیرت است؟4- باعث افزایش یاکاهش واقعیت ازمایی است 5-باعث ترغیب یا سد والایش است
رابطه درمانی.
.حضورچند کودک ایجادرابطه مطلوب بین درمانگروتک تک کودکان راتهسیل میکند گروه در مرحله ی نخستین درمان به ایجاد رابطه ی مطلوب کمک میکند.اولین جلسه ی بازی درمانی برای کودک نامانوس است وباعث فرورفتن درفکر وحتی ساعت ها ساکت ماندن می شودوارد شدن به یک محیط جدید درصورتی که همراه با 2-3کودک همسن باشد برای کودک اسان تر است .درگروه درمانی فرایند درمانی زمانی اوج میگیردکه کودک بتواند عرضه کننده ی توجه ومساعدت باشدوتنها دریافت کنندهی یاری نباشد.دربازی درمانی گروهی تکیه درمان بر تک تک کودکان است.اهداف گروهی یاهمبستگی گروهی مد نظر نیست.
بصیرت
قرار گرفتن درگروه باعث خودشناسی میشود گروه باعث پیداکردن ریشه های مشکل وبصیرت پیداکردن نسبت به ان میشود مثلادختر پرحرفی که درگروهی کم حرف قراردارددرصورت وراجی باعث میشود تادیگران ایراد اورا به رخش بکشند.بچه هادردرمان اگاهی بهتری نسبت خودورابطه خود باوالدین وهمتایان خود کسب میکنند.این بصیرت اکثراستنباطی وغیر کلامی است.درمان فردی ازراه تعبیروتفسیرباعث کسب بصیرت می شود.گروه به درمانگر امکان می دهد برای کودک وقایع بصیرت افزا طرح ریزی کند.مثلا وقتی یک تفنگ دردست سه کودک وجود دارداحتمال بروز تعارض هست.واکنشی که درقبال تعارض بروزمیکندبه درمانگر امکان میدهد تاکودک رابارفتار خود شکن وعادت شده اش مواجه کند
برون ریزی
بازی درمانی دووسیله برای برونریزی فراهم میکند 1-بازی 2-گفتارتا کودک بتواند اززبان سمبولیک دلخواه خوداستفاده کند.برون ریزی دردرمان فردی بیشتر جنبه ی تداعی ازادی دارد.فعالیت های ازادانه ی کودک موجب تداعی ازادی کلامی میشود
واقعیت ازمایی
کودک به محض وروددر درمان واقعیت محیط راموردازمون قرارمی دهدوواکنش درمانگرپاسخ هم گروهی هاوماهیت موادووسایل رامی ازماید گروه جامعه ی کوچکی است که دران میتوان فنون اجتماعی راکشف تمرین وبر ان مسلط شد.گروه احساسات کودکانه رافاش می کندوان را تغییرمی دهدمثلاکودکانی که دچارمنع عاطفی اندمیاموزندکه میتوانند به همسالان وبزرگسالان خوداطمینان کنند. گروه رامیتوان دنیای واقعی درنظر گرفت وباعث میشودفردیک دیداجتماعی واقعی کسب کند
والایش
یکی ازاهداف درمان یاری شدن کودک دررسیدن به تعالی است که موافق انتظارات اجتماعی است قابلیت قبولی وسرکوب بعضی ازکششهای اولیه نشانه ی بلوغ است جامعه خواستار کنترلوادرار کودکان است بازی درمانی به کودک امکان می دهد تااز لذات ممنوع به طریق مقبول بهره مند شدبازی درمانی گروهی امکان فعالیت های تصعیدی را برای فرد فراهم میکند تافرد فعالیت های متنوعی در گروه انجام دهدوامکانات کودک رابرای والایش افزایش میدهد.دراین شرایط کودک رفته رفته کارهای اشتباهی راکه قبلا انجام می دادبه کارهای درست ومقبول تبدیل میکند
محیط فیزیکی
محیط فیزیکی درگروه درمانی کودک اهمیت زیادی دارد اتاقی که کودک دران قرار میگرد می تواند درجهت مثبت یا منفی درمان را پیش برد.اتاق بازی گروهی نباید خیلی کوچک وخیلی بزرگ باشد اتقی حدودا تقریب 40 مترمناسب است اتاق باید ضد صداباشدتا هم جلوی شدت وانعکاس صدا رابگیردوهم به محرمانه ماندن انچه درکلاس میگذرکمک کند.درطرح ریزی اتاق گروه درمانی ازهیچ کوششی برای به حداقل رساندن احتمال صدمه ی جسمانی به کودک فروگذارنشود.
مواجهه درمانی
پذیرش بایدمانندهوای تازه فضارااشباح کند.این نگرش حتی قبل ازاینکه درمانگرکودکراملاقات کندبه والدین انهاابرازمیشود.درمانگرانهارادراماده کردن برای جدایی کمک میکند.تکیه والدین برنشانه های مریضی باعث دفاع های کودک علیه درمان میشود.درزمان مواجهه شدن کودک بادرمانگر درمانگر سوالاتی نمیکند که کودک رابه سمت نشانه های بیماری سوق دهد.توضیح درموردبیماری از تاکید یر نشانه های بیماری بهتراست اما اگربعدازچنین توضیحی کودک هنوزمعترض باشدتوضیحات مفصل ترارائه میشود
شروع درمانی
اولین مطالب درمانگردرون مایه ای منفی داردورابطه درمانی باتمرکزبررفتاردشوارونشانه های مریضی یاخصایل شخصیتی شروع نمیشود و برنشانه های بیماری تاکید نمی کندجمله ی ایجادکننده ی رابطه باکودک این است که به کودک وضع وماهیت خواص رابطه درمانی را نشان می دهدبه نحوی روانگرمیگوید که خودرابا هرزبان وبازی به هرنحوی ابراز کن هدف درمانگرایجاد تجارب وروابطتصحیحی کودک با بزرگسالان است.کودک می خواهد باخود شیرینی درمانگر راکنترل کند امادرمانگربه فریبندگی اوپی میبردکودک تحریک گرباعث طردوانتقادمیشودوقتی به پاسخ های ملایم روبرومیشودتکان میخوردچون همیشه ازبزرگسالان انتظارتنبیه کنترل وهدایت دارد.واکنش درمانگربنابه سرگذشت ومشکلات هسته ای تغییرمیکند
ازادی وحدود
ازادی واختیاری که درمانگربه کودکان میدهدباعث رفتاربازگشتی است اگردرمانگرمحدودگرباشدراه بازگشت ودرمان سدمیشودواگرسهوا ازبازگشت حمایت نمایدتشویق بیش ازحدرفتارکودکانه است.بازی سمبولیک به کودکان امکان میدهدکششهای تخریبی وجنسی خودرابه کانال های بی ضررهدایت نماید مثلا کودکی که ازدرمانگربدش می ایدعروسکی راکه نماداوست لگدمی کنددرمانگر با قراردادن حدود برای کودک باعث میشود تا کودک خصومت خودرا بی ضرر بروز کند.معنی ازادی قبول بی قیدوشرط تمام رفتارهای کودک ولوانکه مخرب هم باشدنیست
زدوخورد
اسلاوسون درگروه های فعالیت به کودکان بزرگتراجازه ی نزاع میدهد امادرگروه های بازی به کودکان اجازه ان رانمیدهد.
اکسلاین هم معتقداست یکی ازمحدودیت های گروه درمانی باید طرد حملات فیزیکی باشد
درمانگرباید تمام احساسات بچه های درگیردردعواچه غالب چه مغلوبرا درک کند کودکان جسوری که اصرار به زیر پا گزاشتن حدود وحمله به درمانگریاهم گروهی های خود راداردبایدبه گروه کودکان بزرگ منتقل شود انها درانجابه جاینزاع بادرمانگر به دنبال دوستی با اویند تا درمانگرانهارا در مقابل کودکان بزرگ حمایت کند
درمانگر
ضرویت مهم درمانگران استعداد هم فهمی باکودکان است نباید خیلی خشک وجدی باشد صاحب بعضی ازخصایل غیرمنطقی جوانان بوده.درمانگری که خیلی محتاج نظافت و نظم است دچارمشکل میشود.درمانگر کودک بایداز عکس العمل های رایج نسبت به کثیفی تخریب سروصدا خصومت وبی حرمتی ازاد باشد.
نام کتاب: روان درمانی و مشاوره گروهی
مولف: دکتر باقر ثنایی
ناشر: انتشارات چهر
چاپ: هاشمیون
صفحه و قطع:152
تاریخ انتشار:1390
چاپ ششم
محققین:حمید نکویی و محمد حاجی جدید
ترکیب و تشکیل گروه
تنها داشتن اطلاعات و علم فراوان برای شروع یک گروه درمانی کافی نیست.یک درمانگر باید بتواند و بداند چطور گروه خود را تدارک کند و آن را با موفقیت به حرکت درآورد.یعنی موفقیت یا شکست یک گروه تا حد زیادی در گرو این است که درمانگر تا چه حد در تدارک آن مسلط و موفق باشد.عوامل بیشماری در سرنوشت یک گروه مؤثرند که مهمترین عوامل عبارتند از:تعین هدفها،ترکیب گروه،انتخاب مراجعان،محیط درمان،کمک-درمانی،درمانگری،اندازه گروه،و بالاخره مدت،فراوانی و عمر گروه است
هدف در روان درمانی گروهی
برای تعیین هدف دو راه عمده وجود دارد.یکی یکی اینکه درمانگر میداند چه میخواهد بکند ،که در این صورت فقط کسانی را که مناسب گروه او هستند برای کار خود میپذیرند.مثل درمانگری که فقط با گروههای خانوادگی و روی مسائل خانواده کار میکند.دوم اینکه مشاور یا درمانگر در چهارچوب یک نهاد یا سازمان مشخص اجتماعی مپلا مدرسه کار میکند.در اینصورت اولین کار او این است که دریابد تشکیل چه نوع گروههایی مورد نیاز مراجعان مشخص او،در چهارچوب این سازمان است.
علاوه بر دانش آموزان یا دانشجویان،میتوان از معلمان،مدیران،والدین و همچنین اطلاعاتی که در کارنامه و پرونده های دانش آموزان موجود است،به عنوان دیگر منابع با ارزش برای تعیین نوع و هدف گروههای مورد نیاز استفاده کرد.
عده ای هدفهای مشاوره گروهی را به دو مقوله تقسیم میکنند که عبارتند از هدفهای کلی و هدفهای فردی.هدفهای کلی به عمومی گروه و دلایل عمده تشکیل گروه اطلاق میشود.هدفهای فردی به تک تک اعضا و زندگی خصوصی ایشان مربوط است.هدفهای کلی گروه میتواند کم و بیش از گروهی به گروهی و از درمانگری به درمانگر دیگر متفاوت باشد
انتخاب اعضا
تناسب اعضا با نوع گروهی که تشکیل میشود حائز اهمیت است.لذا مسئله انتخاب اعضا مناسب برای گروه را باید بسیار جدی تلقی کرد.مهمترین عوامل مؤثر در انتخاب اعضا،عبارتند از هدف گروه،ساخت و روش کار گروه،شخص درمانگر و آمادگی و تجربه او،وبالاخره تناسب اعضایبا گروه است.انتخاب اعضا برای بعضی گروهها اصلا مسئله ای نیست.از جمله این قبیل گروهها از گروههایی میتوان نام برد که برای معتادان یا اشخاص چاق تشکیل میگردد.این گروهها دارای هدف صددرصد مشخصی هستند و اعضای مشخصی را به عضویت میپذیرند.در مورد گروههای مشاوره ای،درمانی و فعالیت که وصف آنها قبلا آمد،و بطور خلاصه گروههایی که کم و بیش هدف گروههای فوق الذکر را دنبال میکند،انتخاب اعضا باید بادقت بسیار توأم باشد.
معیارهای نپذیرفتن در گروه
بعضی بیماران بنابه وضع روانی آنها،اعضای خوبی برای گروههای مورد نظر ما نیستند.علت شکست آنها هم بیشتر در این است که نمیتوانند از عهده وظایف اولیه ای که گروه به آنان محول میکند،برآیند.بعضی از بیماران که اختلال آنها به مرحله مرضی نرسیده است،میتوانند در گروههای درمانی و رشد شرکت داشته باشند.از جمله مراجعانی که نمی باید در گروه-درمانی پویا پذیرفته شوند عبارتند از بیماران پارانوئیدی،کسانی که خیلی خود-محور بین و خودشیفته هستند،بیماران هیپوکندریائی،کسانی که میل به خود کشی دارند،معتادان به مواد مخدر و الکل،روان پریش ها،آنها که دارای جامعه-مرضی هستند،و بالاخره بیمارانی که دارای آسیب های مغزی میباشند.در امر انتخاب اعضا برای گروه،یکی از عواملی که باید در نظر داشت این است که از شرکت اعضائی که احتمال ترک زودرس آنها میرود،خودداری کرد
معیار پذیرش
معیار پذیرش بسیار پیچیده تر از معیار نپذیرفتن است.بی شک مهمترین معیار پذیرش،((انگیزه))مراجع برای شرکت در درمان بطور کلی و در گروه درمانی بطور اخص است و مراجعانی که به علت فشار دیگران،از قبیل والدین،معلمان و... آن در گروه شرکت کنند،اعضای مناسبی نخواهند بود.
دو نکته دیگر که در امر پذیرش باید در نظر گرفت،عبارت است از نخست اینکه در انتخاب هر عضو،احساس و نظر شخصی درمانگر نسبت به مراجع مهم است.اگر درمانگری نسبت به مراجعی احساس شدید ناخوشایندی و بی علاقگی میکند،بهتر است او را به درمانگر دیگری ارجاع دهد.
ترکیب گروه
ترکیب گروه با انتخاب اعضا متفاوت است.در انتخاب،تمرکز بیشتر روی نپذیرفتن یا قبول افراد بنابر معیار فردی است.در ترکیب گروه نظر بر این است چه ترکیبی از چه افرادی میتواند تشکیل یک گروه موفق را بدهد.
برای دست یافتن به یک ترکیب مثمرثمر،تلاس بسیاری صورت گرفته است.از جمله اینکه سعی شده افراد را بنا به یک تشخیص و طبقه بندی مرضی در یک گروه قرار دهند.دیگر اینکه از آزمونهای روانی گوناگون برای این کار استفراده شده است.ولی هیچیک از این راهها چندان موفق نبوده است.در اینجا مختصرا از چند عامل مهم در ترکیب گروه نقش عمده ای بازی می کنند،صحبت میکنیم.
تجانس و عدم تجانس
قبلا به مسئله تجانس و عدم تجانس در گروه،تحت عنوان گروه همدرد و گروه مورد-مدار اشاره شد.آنچه مسلم است این است که تجانس اعضا یا عدم تجانس آنها،در وضع گروه اثر قاطعی دارد.همگنی یا عدم همکنی در بین اعضای گروه دارای محاسن و معایب خاص خویش است.همگنی و تجانس اعضا با هم مسلما دو حسن بخوردار است.یکی اینکه همبستگی بین اعضای گروه را تسهیل میکند،ودیگری اینکه امکان همانند سازی را افزایش میدهد.از سوی دیگر ناهمکنی اعضای یک گروه ای حسن را دارد که به علت فراهم کردن امکانات تماس با اشخاص گوناگون،برای اعضای آ« توام با تجربیات پر بارتری بوده و یادگیریهای بیشتری به همراه خواهد داشت.
فصل7
مقدمه
توابخشی روند اعاده وتجدید قوای مراجع معلول است تا به حداکثر سودمندی برای خویش وجامعه برسد.اکثرانها اگربه کارمناسب بپردازندمیتوانند زندگی سادهوپرسعادتی داشته باشند.این قبیل برنامه هاکه حدودا از سال 1918اغازشدبه مراجعان کمک میکند تا براتکای خود به دیگران غلبه کرده وبه جامعه خدمت کند .این برنامه هابه مراجعان کمک میکند تابه ارضای شخصی ناشی از کار مفیدواستقلال اجتماعی واقتصادی دست پیدا کنند.قوانین توانبخشی شامل کل افرادی است که صدمه دیده اند‘یعنی کل افرادی که معلولیت جسمی یا روانی دارندحتی کسانی که دارای معلولیت اجتماعی یافرهنگی انداز قبیل کسانی که تازه اززندان ازاد شده اند
مزایای گروه برای معلولین جسمی
1اشخاص شدیدامعلول طرف کمک هستندوامکان کمک به دیگران به انها کمتر داده میشود این محرومیت دردرازمدت مخرب است برای جلوگیری ازاین تخریب بهتر است تعامل گروهی صورت گیرد.
2افراد معلول عموما منزوی ویامتکی به اعضای خانواده اند.اما گروه فضای امنی رافراهم کرده که انها باملاقات باافراددیگرروابط اجتماعی خود را بالابرند
3گروه برای کسانی که نمی تواننددریک رابطه دونفره احساسات خود را بیان کنندفضایامن تری فراهم کرده است.گاه سایراعضاگروه میتوانندبیانگراحساسات انان باشندوبدین وسیله به انها احساس امنیت بدهد
4بعضی ازمعلولین تصورمیکنندمشکل انهاقابل حل نیست وبا گفتن عبارتی نظیرتوجای من نیستی ووضع یک معلول رانمی دانی دلیل تراشی می کنند درگروه با کسانی مواجه میشوند که دروصفی مشابه خود هستندلزا سدروانی انهادرمقابل بهتر عمل کردن نمیشکند
5-اگر معلول خواستار تطابق یبشتری بادیگران باشد بهبود مهارت های ارتباط ضروری است .برای حفظ رابطه بادیگران ودریافت کمک برای ارضای نیازهای بین الاشخاص لازم است که بتوان نیازهای خود رابه صورت کلامی ابراز کرد.گروهدرمانی برای رشدمهارت های واجد ارزش فراوان است
هدف
وظیفه ی مشاورروشن کردن هدف برای گروه است.هدفی که مبهم نباشدوروشن باشد-انتظارات مراجعان ازیکدیگربایددرحدمنظوره باشد
انتخاب اعضا
نبایدافرادی که ناتوانایی های متفاوتی دارند درگروه های یکی قرار داد.بعید است شرکت دادن فردی که ناراحتی شنوایی داردبافردی که ازنظر عقلی مشکل دارد درگروهی که هیچ یک ازاین مشکلات راندارند معقول باشد.نکته ی مهم این است که فرد معلول بایداحتمال طولانی بودن یاحتی دائمی بودن معلولیت خودرا بپذیرددرغیر این صورت ازگروه برخوردارنمی شود وموردسرزنش دیگر اعضای گروه قرار می گیرد
اندازه ی وطول جلسات
6تا9نفراندازه ی گروه مناسب است پذیرش 2نفراضافی نیز توصیه می شود طول جلسات بسته به میزان تحمل جسمانی طول کل درمان ومحیط وشرایط درمانی مراجعان دارد معمولا طول هرجلسه حد اکثر 2ساعت است البته شرایت بیمارستان وغیره ان هم باید درنظرگرفت
اماده سازی برای تشکیل گروه
1اتاق:اتاق بایدطوری باشدکه9نفرباصندلی چرخداردران جابگیرندوچنانچه 1نفر با تخت به جلسه امد فضای کافی وجود داشته باشدوجابه جاشدن دران راحت باشد.اگر محل گروه درمانی بیمارستان باشدباید امکان شرکت اعضا باتخت به حالت تقریبا ایستاده وحالت مشابه ان فراهم باشد.اگرلازم باشد یکی از اعضای گروه جلسه را ترک کند باید بدون جابجا کردن سایرین اورا ازاتاق خارج کرد
2ارسال یادداشت:باید برای تمام اشخاص یا بخشهای مربوطه ازجمله کسانی که باید بیماررابه گروه بیاورند یادداشت فرستاد علت بیشترغیبت ها مطلع نبودن پرسنل بیمارستانیا نزدیکان بیمار از برنامه شرکت او درگروه درمانی است
3تجدید قوا(تنفس)
-4مراقب
برای گروه درمانی با معلولین گاه ممکن است به وجودیک مراقب نیازباشد.ممکن است حضورمراقب دراتاق مشاورچندان مناسب نباشد.اما حضوراودراتاق مجاور یا اتاقی در دسترس بسیار خوب است
-5الویت گروه
رهبری
رهبری گروه اغلب به تنهایی ویا بایک دستیار(یاردرمانگر)گروه رااداره میکنند درمانگری که گروه رابه تنهایی اداره میکندبایدکارازموده باشد درگروهی که توسط دو درمانگراداره میشوند 1مسئولیت ها سبک تراست2 وجود تماس چشمی بادودرمانگر3در صورت غیبت یکی دیگری وجوددارد4وجود الگویی برای ارتباط اگریاردرمانگرزن ومردباشند برای گروه های مختلط بهتراست وبه حل وطرح تعارضات مربوط به این دو نقش کمک میکند.حظوراستاد ناظر یاظبط کننده ی جلسات برای اموزش ومشاهدات شخصی مفید است.
فنون ومحتوای کار گروه
مراحل کارگروه درمانی
1ارزیابی کردن2حل مشکل3پایان کاریا ارجاع
محتوای گروه راهدف ان مشخص میکند.کشش اعضا برای طرح مطالب بی جاباید تضعیف شود حالت دفاعی متداول گروه عنوان کردن بی پایان مشکلات است .مشکلاتی که شایدواقعی هم نباشند.کشش مشکلات وزیادی انهاممکن است رهبر گروه راازپادراوردوکنترل گروه ازدست اوخرج شود.مثلا‘اگر هدف گروه ارزیابی موفقیت در شغل باشدبحث درمورد تعارضات خانوادگی بیجا است.رویه ی واقعیت محورانه وتمرکز درزمان حال ازهمهسازنده تروپویاتراست.تنوعفنون مورد استفاده بستگی به خلاقیت رهبر گروه دارد.فن عمده ی گروه های مشاوره ای گفتگو است.استفاده ازسایرفنون گروه را غنی ترمیکند.نقش بازی روش فوق الاده ای است.که مطالب موردبحث رامملوس میکند.
مشاوره باعقب ماندگان ذهنی
درمشاوره باعقب ماندگان ذهنی ازهمان اصول ونظریه های افراد عادی استفاده می شودبااین تفاوت که وضع خواص این افراد بایدمدنظرباشد
فصل8
بازی درمانی گروهی
روان درمانی درموردکودکان تاثیربیشتری دارد. کودکان نمی توانند مانند بزرگسالانهنگامی در گروهی احساس خطروناراحتی میکنندان راترک کنند پس ما باید اعضای گروه کودکان رابه درستی انتخاب کنیم درغیر این صورت تاثیرات مخربی برروی کودکان ایجاد میکندگروه بازی درمانی مستلزم طرح ریزی خاص وساختمانی پیچیده است.مثلا یک کودک شکست خورده ازخواهران وبرادران خودوقتی درگروهی توام بارقابت قرار میگیرداحساس عجز خواهدکرد.گروه درمانی باید شامل کودکانی باشدکه مریضی غیر مشابه ای دارند.در ترکیب گروه سن وجنسیت دارای اهمیت است دختر وپسرهاقبل ازسن مدرسه درگروه هایی باهم وبچه های مدرسهای را تفکیک جنسیت کردتعداد کودکان گروه بازی درمانی نباید بیش از 5نفرباشند.
اهداف وفنون
هدف گروه درمانی مانندهرنوع درمان دیگری ایجادتغییرات شخصیتی بادوام است نتیجه ی نهایی یک(خود)تقویت شده یک (فراخود)اصلاح شده ویک تصویر نفس غنی ترشده است عوامل تصحیحی درتمام روان درمانی های مشابه است.تاثیر یک روش خواص درمانی بستگی داردبه اینکه این عوامل وعناصر چه طور مورد استفاده قرار گیرد.درارزشیابی هرروش بایدبه این سوالات پاسخ داد.
1-به رابطه درمانی کمک میکند؟2-برون ریزی را تصحیح یا کند میکند؟3-موید یاسد بصیرت است؟4- باعث افزایش یاکاهش واقعیت ازمایی است 5-باعث ترغیب یا سد والایش است
رابطه درمانی.
.حضورچند کودک ایجادرابطه مطلوب بین درمانگروتک تک کودکان راتهسیل میکند گروه در مرحله ی نخستین درمان به ایجاد رابطه ی مطلوب کمک میکند.اولین جلسه ی بازی درمانی برای کودک نامانوس است وباعث فرورفتن درفکر وحتی ساعت ها ساکت ماندن می شودوارد شدن به یک محیط جدید درصورتی که همراه با 2-3کودک همسن باشد برای کودک اسان تر است .درگروه درمانی فرایند درمانی زمانی اوج میگیردکه کودک بتواند عرضه کننده ی توجه ومساعدت باشدوتنها دریافت کنندهی یاری نباشد.دربازی درمانی گروهی تکیه درمان بر تک تک کودکان است.اهداف گروهی یاهمبستگی گروهی مد نظر نیست.
بصیرت
قرار گرفتن درگروه باعث خودشناسی میشود گروه باعث پیداکردن ریشه های مشکل وبصیرت پیداکردن نسبت به ان میشود مثلادختر پرحرفی که درگروهی کم حرف قراردارددرصورت وراجی باعث میشود تادیگران ایراد اورا به رخش بکشند.بچه هادردرمان اگاهی بهتری نسبت خودورابطه خود باوالدین وهمتایان خود کسب میکنند.این بصیرت اکثراستنباطی وغیر کلامی است.درمان فردی ازراه تعبیروتفسیرباعث کسب بصیرت می شود.گروه به درمانگر امکان می دهد برای کودک وقایع بصیرت افزا طرح ریزی کند.مثلا وقتی یک تفنگ دردست سه کودک وجود دارداحتمال بروز تعارض هست.واکنشی که درقبال تعارض بروزمیکندبه درمانگر امکان میدهد تاکودک رابارفتار خود شکن وعادت شده اش مواجه کند
برون ریزی
بازی درمانی دووسیله برای برونریزی فراهم میکند 1-بازی 2-گفتارتا کودک بتواند اززبان سمبولیک دلخواه خوداستفاده کند.برون ریزی دردرمان فردی بیشتر جنبه ی تداعی ازادی دارد.فعالیت های ازادانه ی کودک موجب تداعی ازادی کلامی میشود
واقعیت ازمایی
کودک به محض وروددر درمان واقعیت محیط راموردازمون قرارمی دهدوواکنش درمانگرپاسخ هم گروهی هاوماهیت موادووسایل رامی ازماید گروه جامعه ی کوچکی است که دران میتوان فنون اجتماعی راکشف تمرین وبر ان مسلط شد.گروه احساسات کودکانه رافاش می کندوان را تغییرمی دهدمثلاکودکانی که دچارمنع عاطفی اندمیاموزندکه میتوانند به همسالان وبزرگسالان خوداطمینان کنند. گروه رامیتوان دنیای واقعی درنظر گرفت وباعث میشودفردیک دیداجتماعی واقعی کسب کند
والایش
یکی ازاهداف درمان یاری شدن کودک دررسیدن به تعالی است که موافق انتظارات اجتماعی است قابلیت قبولی وسرکوب بعضی ازکششهای اولیه نشانه ی بلوغ است جامعه خواستار کنترلوادرار کودکان است بازی درمانی به کودک امکان می دهد تااز لذات ممنوع به طریق مقبول بهره مند شدبازی درمانی گروهی امکان فعالیت های تصعیدی را برای فرد فراهم میکند تافرد فعالیت های متنوعی در گروه انجام دهدوامکانات کودک رابرای والایش افزایش میدهد.دراین شرایط کودک رفته رفته کارهای اشتباهی راکه قبلا انجام می دادبه کارهای درست ومقبول تبدیل میکند
محیط فیزیکی
محیط فیزیکی درگروه درمانی کودک اهمیت زیادی دارد اتاقی که کودک دران قرار میگرد می تواند درجهت مثبت یا منفی درمان را پیش برد.اتاق بازی گروهی نباید خیلی کوچک وخیلی بزرگ باشد اتقی حدودا تقریب 40 مترمناسب است اتاق باید ضد صداباشدتا هم جلوی شدت وانعکاس صدا رابگیردوهم به محرمانه ماندن انچه درکلاس میگذرکمک کند.درطرح ریزی اتاق گروه درمانی ازهیچ کوششی برای به حداقل رساندن احتمال صدمه ی جسمانی به کودک فروگذارنشود.
مواجهه درمانی
پذیرش بایدمانندهوای تازه فضارااشباح کند.این نگرش حتی قبل ازاینکه درمانگرکودکراملاقات کندبه والدین انهاابرازمیشود.درمانگرانهارادراماده کردن برای جدایی کمک میکند.تکیه والدین برنشانه های مریضی باعث دفاع های کودک علیه درمان میشود.درزمان مواجهه شدن کودک بادرمانگر درمانگر سوالاتی نمیکند که کودک رابه سمت نشانه های بیماری سوق دهد.توضیح درموردبیماری از تاکید یر نشانه های بیماری بهتراست اما اگربعدازچنین توضیحی کودک هنوزمعترض باشدتوضیحات مفصل ترارائه میشود
شروع درمانی
اولین مطالب درمانگردرون مایه ای منفی داردورابطه درمانی باتمرکزبررفتاردشوارونشانه های مریضی یاخصایل شخصیتی شروع نمیشود و برنشانه های بیماری تاکید نمی کندجمله ی ایجادکننده ی رابطه باکودک این است که به کودک وضع وماهیت خواص رابطه درمانی را نشان می دهدبه نحوی روانگرمیگوید که خودرابا هرزبان وبازی به هرنحوی ابراز کن هدف درمانگرایجاد تجارب وروابطتصحیحی کودک با بزرگسالان است.کودک می خواهد باخود شیرینی درمانگر راکنترل کند امادرمانگربه فریبندگی اوپی میبردکودک تحریک گرباعث طردوانتقادمیشودوقتی به پاسخ های ملایم روبرومیشودتکان میخوردچون همیشه ازبزرگسالان انتظارتنبیه کنترل وهدایت دارد.واکنش درمانگربنابه سرگذشت ومشکلات هسته ای تغییرمیکند
ازادی وحدود
ازادی واختیاری که درمانگربه کودکان میدهدباعث رفتاربازگشتی است اگردرمانگرمحدودگرباشدراه بازگشت ودرمان سدمیشودواگرسهوا ازبازگشت حمایت نمایدتشویق بیش ازحدرفتارکودکانه است.بازی سمبولیک به کودکان امکان میدهدکششهای تخریبی وجنسی خودرابه کانال های بی ضررهدایت نماید مثلا کودکی که ازدرمانگربدش می ایدعروسکی راکه نماداوست لگدمی کنددرمانگر با قراردادن حدود برای کودک باعث میشود تا کودک خصومت خودرا بی ضرر بروز کند.معنی ازادی قبول بی قیدوشرط تمام رفتارهای کودک ولوانکه مخرب هم باشدنیست
زدوخورد
اسلاوسون درگروه های فعالیت به کودکان بزرگتراجازه ی نزاع میدهد امادرگروه های بازی به کودکان اجازه ان رانمیدهد.
اکسلاین هم معتقداست یکی ازمحدودیت های گروه درمانی باید طرد حملات فیزیکی باشد
درمانگرباید تمام احساسات بچه های درگیردردعواچه غالب چه مغلوبرا درک کند کودکان جسوری که اصرار به زیر پا گزاشتن حدود وحمله به درمانگریاهم گروهی های خود راداردبایدبه گروه کودکان بزرگ منتقل شود انها درانجابه جاینزاع بادرمانگر به دنبال دوستی با اویند تا درمانگرانهارا در مقابل کودکان بزرگ حمایت کند
درمانگر
ضرویت مهم درمانگران استعداد هم فهمی باکودکان است نباید خیلی خشک وجدی باشد صاحب بعضی ازخصایل غیرمنطقی جوانان بوده.درمانگری که خیلی محتاج نظافت و نظم است دچارمشکل میشود.درمانگر کودک بایداز عکس العمل های رایج نسبت به کثیفی تخریب سروصدا خصومت وبی حرمتی ازاد باشد.
نام کتاب: روان درمانی و مشاوره گروهی
مولف: دکتر باقر ثنایی
ناشر: انتشارات چهر
چاپ: هاشمیون
صفحه و قطع:152
تاریخ انتشار:1390
چاپ ششم
محققین:حمید نکویی و محمد حاجی جدید
مطالب مرتبط
