زمانی که در حرفهتان آموزشهای لازم
را دیدید، به منظور یاری رساندن به سازمان و رسیدن به مقام ارشدیت، ممکن است نگاهی
به سوی نردبان ترقی استرس زای سازمانی که در آن مشغول به کار هستید، داشته باشید، نه
بیشتر.
اگر نقش خود را درست ایفا نمایید، به
نظر میرسد زمینههای شغلی دشوار، تغییرات پایدار و مقاطع کوتاه مدت میتواند
کلیدی برای ورود به شغلی کامل و پویا باشد، در این صورت است که یک تصمیم مشکل پیش
رو دارید؛ شغلی که تصور میکردیدبی نقص ترسیم شده است یا رو به سوی افول خواهد
گذشت یا شما را به سوی ده سال بعدی که بطور مبهمی آشناست، رهنمون میسازد.
تمام موقعیت های اجرایی ارزشمند یا در
دسترس شما قرار میگیرد یا ناپدید میگردد. هر چند به شغلتان عشق میورزید اما در
جستجوی موقعیتهای پویا و انعطافپذیری هستید که ضمن فراهم کردن ذرهای اطمینان در
خلال این مدت غیر قابل پیشبینی، به شما اجازه خلاقیت دهد.
مسیرهای شغلی که والدینتان طی نمودند
را به تصویر میکشید. آنها یک موقعیت شغلی را در شرکت یا سازمان خود تضمین نموده
بودند و از جانب وفاداری شان به سازمان خود به خوبی پاداش مقطعی و ترفیع و مزایای
چندگانه دریافت مینمودند. آنان با چرخه بی پایان کار مقطعی و بازار عقب ماندهای
که در آن هر کودک تازه واردی بیشترین و جدیدترین مهارت خود را بطور آزمایشی بهکار
میبندد، مواجه نبودند.
آیا آنان احساس فشار و سختی میکردند؟
آیا آنان چنان گرفتار کارشان بودند که
از تحرک واهمه داشتند؟
اگر شما در اینباره تجربه متضادی
داشتید چه میکردید؟
این بدان معنی نیست که چنانچه ده سال
در حال انجام یک کار باشید تمایل داشته باشید که همچنان همان کار را ادامه دهید. از یک موقعیت مقطعی به موقعیت جدید شغلی تغییر جهت داده اید و
اکنون به نظرتان تمام شرکت ها و ادارات شهر را از دست داده اید. هدف فعلی تان معلق
ماندن در همین موقعیت شغلی و ایجاد تقویت های جدی درخودقبل ازبازگشت دوباره به
شرایط قبلی است.
دراین بازار یکسال کارکردن درهمان
شغل و همان سازمان، به نظر میرسد شبیه فرار از یک تعطیلی مجانی باشد. البته در
این میان چیز دیگری هم هست؛ ممکن است شغلتان را دوست داشته باشید امّا شغل کنونی
شما را به جایی که قصد رسیدن دارید سوق نمیدهد. چگونه قادر خواهید بود در کاری که
ترجیح میدهید انجام دهید، در مقایسه با کاری که تجربه آن را دارید، مانور دهید؟
اگر شما از پیرامون شغلی خود آگاهی
نداشته باشید از دیگران چه انتظاری دارید؟!
هر چند به نظر می رسد برنامه ریزی
شغلی برای همگان موضوع آشکاری باشد اما تعجب آور است که معدود افرادی فرصتی برای
طرح ریزی شغلی شان تخصیص می دهند؛ در صورتی که حتی بدون مطالعه شرایط یک بازی آنرا
شروع نخواهیم کرد تا چه رسد به یک شغل.
بنابراین لازم است نیاز به یک شروع
خوب داشته باشید تا آمادگی لازم را جهت کار کردن با شغل ایده آل به مدت ۱،۲یا ۵ سال در خود ایجاد نمایید. در این
راستا باید به مزایای موقعیت شغلی و حدود مسئولیت آن توجه داشته باشید.
چه مدت از هفته را در اداره بسر می
برید؟ آیا در حال نظم دادن به امور خود هستید؟ صادق باشید و به تحقیقات خود ادامه
دهید. آیا اهداف شما واقع گرایانه است؟ آیا نیاز است به منظور به دست آوردن حقوق و
مزایای مورد نظر خود، شغل یا سازمان خود را تغییر دهید؟ آیا قادر هستید محیط
سازمانی دلخواه خود را شکل دهید؟ آیا بهدنبال خواستههایتان هستید یا اینکه به
شغل کنونی چسبیده اید که بهقدر کافی مزایا دارد؛ اما شاید این کار را یک یا دو
سال بیشتر ادامه ندهید. حتی بدتر، آیا مادامی که تمایل دارید در شرایط فعلی
بمانید، خواهید ماند؟
پرسش چنین سئوالاتی در ارزیابی عوامل
زیر به شما یاری خواهدرساند: درشغل فعلی چه اندازه نفوذ و قدرت دارید؟ و راه دیگر
تفکر درباره این موضوع این است که بدون رهایی از شغلتان چگونه بسوی جایی که خواهان
رسیدن آن هستید، حرکت می کنید؟ و یا بی تحرک اوضاع رارهاخواهیدساخت؟
آن چه مهم به نظر می رسد این است که
در کنار تردید و بلاتکلیفی، فصول بیکاری و کم کاری، کارهای مقطعی وجولانگاههای
کوتاه مدت صنعتی، جوامع اقتصادی امروزی نیز هرم سازمانی را مسطح (تخت) ساخته اند.
هیچ کس انتظار ندارد در شغل فعلی خود سی سال دوام آورد و این چنین تغییراتی در
محیط کار بدین معنی است که ترقی از طریق ترفیع تنها راه میل به رشد و تعالی شغلی
است.
شش فن از فنون توسعه شغلی
راههای زیادی جهت رسیدن به شغل ایده
آل وجود دارد. گزینه ها کدام است و چگونه می توان مزایای مربوط به آن گزینه ها و
انتخابها را بدست آورد؟ جهت انتقال از موقعیت فعلی(همراه با مجموعه ای از مهارتهای
ترکیبی، حقوق و رضایتمندی) به سوی هدف ۵
ساله ترسیم شده قبلی، شش راه مختلف وجود دارد که به شرح آن می پردازیم.
اولین تغییر را می توان بعنوان
جابجایی افقی توصیف نمود. این حرکت شامل تغییر در شغل است اما نه لزوماً در
مسئولیت پذیری، موقعیت شغلی یا حقوق و مزایا. زمانی که سازمانها به کندی رشد می
کنند یا متوقف می شوند جابجایی افقی یک گزینه مهم شغلی تلقی می گردد. موقعیت فعلی
تان ممکن است خواهان طرحهای پویایی نباشد که با زمان تغییر کند و یک موقفیت را از
کهنگی و زوال مصون دارد.
یک حرکت افقی می تواند فرصتی از توسعه
پایه های مهارتی و علمی در یک مکان خاص از سازمان را برایتان فراهم سازد. هر چند
شما به نظر می رسد در کارتان بی نظیر باشید اما دوست دارید همچنان یک مدیر نو یا
طراح بازی داشته باشید. یک راه جهت توسعه این مهارتها، تمرکزبرمهارتهای فنی
وبازرگانی است.
ازاطرافیان خودبپرسید، با رئیس خود
درباره روشهای جابجایی در سازمان گفتوگو نمایید. درباره برنامههایتان و کار در
محیط های مختلف مذاکره نمایید. رفتن به بخشهای دیگر سازمان شروع تجربهای نوین
خواهد بود که برای موفقیتهای بعدی شما بسیار حیاتی است.
جابجاییهای افقی در سازمان موجب
افزایش سبد مهارتهای قابل عرضه گردیده و شبکه روابط شخصیتان راگسترش می دهد. اگر خواهان یادگیری مهارتهای جدید هستید، انگیزه برای یافتن
دانشگاهی نو دارید، بدنبال موفقیتهای متفاوتی هستید و یا در پی انتقال به نقطه
پیشرفت دیگری از سازمان خود هستید، برای دستیابی به منابع خود به«جابجایی افقی»
تمسک جوئید.
روش دیگر جهت شروع یکباره شغل عبارت
است از: رشد و پیشرفت در همان پست یا عنوان شغلی. غنی سازی فرآیندی است که از طریق
آن، شخص جهت بدست آوردن صلاحیتها و قابلیتهای بیشتر شغل خود، مسئولیتهای شغل
فعلی خود را افزایش و یا تغییر می دهد.
در این فرآیند با وجود آن که امکان
دارد مقام یا عنوان شغلی حفظ شود، اما محتویات شغل تغییر می یابد. کلید تغییر
موفقیت آمیز در شغل، مزاکره با سرپرست مستقیم است به منظور طرح ریزی اینکه چگونه
عنوان شغلی کنونی ممکن است درگیر ترکیب وظائفی باشد که شما دوست دارید انجام دهید.
ممکن است آنچه شما فکر می کردید تنها
گزینه شخصی خودتان(درباره غنی سازی) باشد امّا ممکن است برای سرپرست شما یک زمان
ایده آل باشد تا اجازه دهد شما یک عنوان شغلی دیگری در یک بخش مرتبط دیگری از
سازمان را برگزینید. شما ممکن است کاندیدای ایده آلی برای
آموزش یک عنوان شغلی جدید مثل مدیر برنامه باشید که شرکت نیازمند آن است اما تا
کنون قادر نشده است خلاء آن را پر کند.
جهت انجام مؤثر امور باید در انجام
مهارتهای جدید استاد باشید و روابط مثبت و
مفیدی با مشتریان و دانشگاهیان بر قرار سازید. یقیناً دربرآورده ساختن این چالش
ها، پتانسیل قوی برای وظائف فردی و مقوله رضایتمندی وجود دارد. اهداف غنی سازی
متمرکز است بر چالشی تر ساختن شغل فعلی از طریق فزایش قدرت تصمیم گیری، تنوع
مهارتهای قابل استفاده، مسئولیت پذیری و یا از طریق خود شغل. همچنین ممکن است
نتایج غنی سازی نمایش بزرگتری برای افراد کلیدی سازمان فراهم سازد.
زمانی که شغل فعلی خود را پر معنی تر
می سازید آنها(افراد کلیدی سازمان)، ارزشهای بیشتری به مجموعه سازمان می بخشند. در
دنیای به سرعت در حال تغییر امروز، هیچ کس قادر نیست همچنان را کد بنشیند. غنی
سازی برای جریان داشتن حیاتی است و جریان داشتن نیزبرای سازمانهای امروزی امری
اجتناب ناپذیراست.
مسیرهای شغلی وجود دارد که از طریق آن
شما به سادگی از نردبان شغلی بالا میروید. مزایای رایج ترفیع در یک سازمان (پول،
پرستیژ و قدرت) بهخوبی شناخته شده است. این مزایا در گذشته بین سازمانها مشترک
بود. هر چند در سازمانهای امروزی که دارای ساختارهای سازمانی تختتر هستند، این
امتیازات نتایج قابل ملاحظهای به همراه ندارد. ترفیع به احتمال قوی، زمانی روی میدهد
که تواناییهای افراد با نیازهای سازمانی منطبق میباشد.
بهدنبال جهتها و سمت و سویی باشید
که در آن سازمان تکالیف و مأموریتهایی را دنبال میکند تا شما را برای یک نوع
تغییر پایدار آماده سازد. پیدا کردن یک مربی یا راهنما در میان تصمیم سازان کلیدی
سازمان، راه خوبی است جهت بدست آوردن بینایی استراتژیک و دسترسی به طرحها و
برنامههایی با دید بالا. شما باید انتظار داشته باشید که ساعات زیادی را صرف کرده
و به سختی تلاش نمایید بهیژه پس از آن که به هدفهایتان نایل شدید.
هرگز پرسیدن از افرادی که در شبکه شما
قرار دارند را فراموش نکنید، جائیکه آنها میبینند مقام و موقعیت شغلیتان به اوج
رسیده است. ممکن است بخوبی برای هر کس غیر از شما این نکته شناخته شده باشد که
مقامهای شغلی مولد دارای عرضه کمتری هستند (نادر هستند).
مقامهای مولد اجرایی و راهبران تیم
ممکن است این نکته را مشاهده نمایند که کارکنانشان در آینده نیاز به ایجاد
تغییرداشته باشند. برای مثال، شما ممکن است طراح یک نوع بازی باشید، امّا آیا
درباره این که این موضوع روی مجموعه مهارتهایتان اثر خواهد داشت فکر نموده اید؟
اکنون ممکن است زمان خوبی برای انجام
برخی تحقیقات در این زمینه باشد. بسیاری از افراد در حرفه خود به مرحلهای میرسند
که دیگر مطمئن نیستند چه گزینهها و راههایی در دسترسشان قرار دارد و اگر هم
بدانند قدر آن گزینهها را نمیدانند.
روشهای اکتشافی (کاوش) نیاز به آن
دارد که در جستجوی جوابهایی برای سئوالات زیر باشید: چه کار دیگری می توانم انجام
دهم؟ چه جای دیگری (سازمان دیگری)
میتوانم بروم؟
هدف از این تحقیقات جمع آوری اطلاعات
مورد نیازجهت تصمیمگیری راجع به بهینهسازی شغلی است. در خلال کاوش میتوانید
سایر مشاغلی را که با مهارتها، علائق و ارزشهای شما مرتبط است، شناسایی نمایید.
این نوع کاوشها را می توان از طریق مأموریتهای شغلی کوتاه مدت، مشارکت اجباری در
مسئولیتهای موقتی یا مصاحبههای اطلاعاتی (اخباری) انجام داد.
در دنیای غیرقابل پیش بینی امروز،
موقعیت هیچ کس آنقدرمطمئن نیست که بتواند از عهده امور بهخوبی برآید و باید از
راهها، گزینهها و پیشنهادات موجود اطلاع کافی حاصل نماید. فعالیتهای کاوشی
همچنین می تواند روشن سازد آیا علائق شغلی شما واقع گرایانه است یا خیر، همچنین
این نوع فعالیتها میتواند پتانسیل رشد شغل فعلیتان را اعتبار بخشد.
گزینهها و پیشنهادات شغلی را میتوان
هم با حمایت سازمانی و هم بدون حمایت تعقیب نمود. شناسایی این نکته که کدام
پیشنهاد یا گزینهها داخل سازمان یا خارج از آن است، به شما یک حس کنترل شخصی روی
شغلتان میبخشد.
زمانی که شما فعالانه در پی سایر گزینهها
و پیشنهادات شغلی هستید، به احتمال بسیار اندک، از مسیر اصلی منحرف شده و بهندرت
پیش میآید قدرت و اختیار خود را از دست دهید.
هر چند توجه چندانی به این موضوع نمیشود،
ولی غالباً اگر قصد ایجاد تغییر در آنچه انجام میدهید، داشته باشید، در واقع یک
گام رو به پائین به سایر بخشهای مرتبط سازمان، میتواند یک جهش بهسوی هدف
جدیدتان تلقی گردد. همسانسازی مجدد، شامل یک حرکت رو به پائین یا در سازمان فعلی
یا سایر سازمانهاست.
شما ممکن است یک کارشناس فنی باشید که
به مقام مدیریت رسیده باشد، اما از وظایف جدید خود راضی نباشید. همچنین ممکن است
تمایل به بازگشت به پست قبلی داشته باشید و مهارتهایتان را در جهت واقعی خود توسعه
بخشید مثل حرفۀ طراحی برش لبه ابزار گرافیکی.
اگر سازمان خود را دوست دارید و مایل
به ترک آن نیستید، تمرکز بر این روش میتواند واکنش خوبی باشد، حتی اگر واحد/قسمت
سازمانیتان بر هم خورده یا راه برایتان بسته باشد، زمانی که یک محور شغلی جدیدی
را شروع میکنید، انتخاب این مسیر میتواند راه ماندن در سازمان باشد.
افراد به دلایل انتخابی متفاوتی بهسوی
پایین سازمان جابجا میشوند. همسانسازی مجدد یا انتقال رو به
پائین (نوعی جابجایی عمودی) را میتوان یک استراتژی برای تطبیق تقاضاهای شغلی با
سایر اولویتها نظیر بازگشت به سوی ادامه تحصیل، الزامات خانوادگی یا بهداشتی و یا
یک نوع تغییر شغلی دانست.
گاهی اوقات کاهش تقاضای شغلی در یک
بخش رو به رشد سازمان میتواند شما را در کنار فرصتهای شغلی جدید قرار دهد.
جستجوی مشاغل مختلف اگر به صورت عادت درآید میتواند مجموعهای از مسئولیتها و
چالشها را رویاروی شما قرار دهد.
همچنین، همسان سازی مجدد را میتوان یک گام
آموزشی تلقی نمود. بهدست آوردن مهارتهای اساسی نو میتواند شما را به تجربۀ مورد
نیاز مجهز سازد تا در یک جهت شغلی متفاوتی به حرک در آیید.
لازمه تحرک داشتن، ترک سازمان است.
شرایطی وجود دارد که تحت آن شرایط، شغل فعلی تان با مهارتها، علایق و ارزشهایتان
جور نیست. اگر دارای یک هدف شغلی هستید که در سازمان فعلی تان واقع گرایانه نمیباشد،
اگر تخصص فنی شما کمتر از ارزش واقعی آن است و یا خارج از جهت اصلی است، یا اگر
قصد توسعه مهارتهای اصلی و پایهای خود را دارید، توجه به مسأله انتقال یا جابه جایی
ممکن است بهترین گزینه باشد.
مکن است انتقال از یک شهر را بدون هیچ
پتانسیلی برای خود و به منظور آموزش مجدد در آنچه واقعاً میخواهید انجام دهید،
برگزینید. مثل شروع کوچک در یک کار جدید. انتقال به شهرهای جدید، ممکن است به شما
اجازه دهد به ارزیابی مجدد معادله درآمد-هزینه خود بپردازید و سرمایه ای را که
برای بدست آوردن سازمان جدید نیاز دارید، جذب نمائید.
در خلال این مدت ممکن است قادر باشید
همچون کار از عهده زندگی هم برآئید. حتی اگر رفتن ایده خودتان نباشد همچنان میتوانید
موقعیتی از رشد شغلی برای خود فراهم آورید و بدین ترتیب ابتکار عمل را کماکان
داشته باشید. زمان انتقال، زمان ارزشمندی است برای
ارزیابی مجدد مسیر شغلی، روشن سازی اولویتها و هدفگذاری جدید.
برخی از افراد مصّمم هستند که در همان
شهری که زندگی میکنند باید به دنبال موقعیتهای شغلی باشند. بدون توجه به این که
شغل رؤیاییشان در آن سوی کشور یا حتی در خارج از کشور وجود داشته باشد.
آیا واقعاً توجه کرده اید که چگونه
چنین تحرکی ممکن است موجب پیشرفت شغلی شود یا به زندگی شخصی و خانوادگی شما انگیزه
و هیجان بخشد؟ ممکن است به همسرتان یک موقعیت شغلی یا پست سازمانی در شهر دیگری
پیشنهاد گردد این موضوع برایتان چگونه است؟ آیا به نظر شما این یک حادثه بدی تصور
میشود یا رویارویی با وضعیت جدید را نوعی مزیت شغلی میدانید؟
مشاغل روی سنگ و دیوار چیده نشدهاند
و اگر اجازه دهید مشاغل را هم میتوان به روشهای شگفت آوری توسعه بخشید. زمانی که
برنامهریزی شغلی محدود به یک سازمان خاصی یا منطقه کوچکی باشد، زنجیره انتخابها
و گزینه ها بطور آشکاری محدود میگردد. زمانی که به یک صنعت بزرگ یا به سازمانهای
مختلف بسیاری در نقاط جغرافیایی متفاوتی نظر میافکنید، امکانات و مقدورات و دامنه
انتخابهای شما بی اندازه چند برابر میگردد.
هنگام ارزیابی شغلی مهم این است که به
عوامل گوناگونی توجه نمایید. تحرک شغلی در خلاء روی نمی دهد. لازم است گزینه های
در دسترس خود را با مدیر یا همتایان خود به شور بگذارید. پیدا کردن یک مربی یا
مشاور در سازمان فعلی بویژه که قبلاً در موقعیت شغلی مورد نظرشما بوده است، مسیر
بزرگی را برای یادگیری راههای جدید جهت میل به اهداف شغلی تان، فراهم خواهد ساخت.
خود را در سازمان فرد مفیدی سازید و
برتری های خود را برای سایرین که در مسیر شغلی شما گام برمی دارند، حفظ نمایید.
ممکن است در نقصانها یا کاستی هایی که شما را مجبور به ترک شهر خود به یک شهری که
هرگز تصور نمی کردید در آن زندگی کنید، فرصتی برای رشد و ترقی نهفته باشد.
هر چند هر تغییری میتواند با ترس و
دلهره همراه باشد، اما قادر است زندگی را به وضع بهتری مبدل نماید. اگر چه شما
ممکن است گزینههای خاصی را مدنظر قرار داده یا آماده پذیرش آنها باشید، اما ممکن
است آن گزینهها و پیشنهادات در زمان کنونی به سادگی برایتان دست یافتنی نباشد.
فقدان اعتماد یا نبودن روابط، میتواند
یک گزینۀ خاصی، خارج از دسترس شما، قرار دهد. رقابت برای فرصتهای محدود ممکن است
عامل دیگری باشد. همچنین نرخ رشد سازمان، بر قابلیت دسترسی فرصتهای نو تأثیرگذار
است. باید اطمینان حاصل نمایید تمام اطلاعاتی که راجع به سازمان و درباره توسعه
زمینه شغلی خود و سایر زمینههای شغلی وابسته، میخواستید، از طریق تماس با افراد
بدست آورده اید که این موضوع در رأس امور است.
اگر فعالانه موضوع برنامه ریزی تغییر
شغلی را پیگیری نمایید، در می یابید که بدون وجودآن زمانهایی وجود خواهد داشت که
تغییرات به طور ناگهانی بر شما رخنه می کند. به این طریق و با پی گیری برنامه ریزی
شغلی بجای دست پاچگی، قادر خواهید بود به ارزیابی موقعیت بپردازید و از طریق ۳ یا ۴ روش که بهشرح آنها پرداختیم و زمانی
که هنوز در حال مانور و ممارست روی آن شغل در مسیر و جهت دلخواه هستید، آن را
مدیریت نمایید.
تغییر در گزینه انتخابی خود را (از
میان بسیاری از راههای موجود) به منظور ارتقای شغلی خود، پذیرا باشید. در این صورت
بدون توجه به مشکلات موجود در سازمان و زندگی خود،کارها در کنترل شما خواهد بود.